Jorge Luis Borges was een Argentijnse schrijver die vooral bekend staat om zijn puzzelachtige korte verhalen. Een van die verhalen is Del rigor en la ciencia, Van de strengheid van de wetenschap:
… In dat rijk bereikte cartografiekunst zo’n graad van perfectie dat de kaart van één enkele provincie een hele stad bestreek, en de kaart van het rijk een hele provincie. Na verloop van tijd voldeden deze buitensporige kaarten niet meer en de cartografengilden brachten een kaart van het gehele rijk uit, die ook de omvang van het gehele rijk had en er punt voor punt mee overeenstemde. De volgende generaties, die niet zo gepassioneerd waren in de studie van de cartografie, bevonden deze uitgebreide kaart nutteloos en niet zonder goddeloosheid lieten ze hem over aan de felheid van de Zon en de winters. In de Woestijnen van het Westen zijn er, ook vandaag nog, beschadigde ruïnes van de kaart overgebleven, bewoond door dieren en bedelaars; in het hele land is er geen ander spoor meer over van de geografische disciplines.
Dit verhaal illustreert de bekende uitdrukking de kaart is niet het gebied. Je kunt het het beste lezen als een gedachte-experiment over de relatie tussen universelen en particulieren. Denk eens na over de computer waarop je dit bent aan het lezen. Het woord ‘computer’ is een universeel; er zijn heel veel computers in de wereld die heel anders uitzien dan die van jou, en die heel anders in elkaar zitten. Er zijn zelfs computers die hetzelfde merk en model hebben als die van jou, en zelfs die verschillen van elkaar. Misschien zitten er vlekken of kapotte toetsen op. Jouw computer is dus een particulier, en het woord ‘computer’ is een universeel. We praten gemakshalve over ‘computers’ als we met elkaar praten; taal is nou eenmaal reductionistisch. Sommige mensen vergeten dat echter, en dat kan wel eens uit de hand lopen.
…en de complexe realiteit van een maatschappij waarin mensen van mening verschillen is tot een eendimensionale abstractie gereduceerd.
Een goed voorbeeld hiervan zijn de zogenaamde ‘woke’-mensen. Iedereen die wel eens een discussie gehad heeft met iemand die woke is begrijpt precies van welke bizarre miscommunicatie sprake is: “zwarte mensen”, “lhbtqia+’ers” en “witte mensen” verworden tot gigantische, homogene blokken die allemaal dezelfde mening delen in de mond van mensen die woke zijn. In de werkelijkheid zien we natuurlijk dat dit niet het geval is; niet alle zwarte mensen zijn ‘woke’ of delen de mening van de moralist die zich krijsend op de barrières werpt in hun naam. Particulieren (individuele zwarte mensen of homo’s) zijn tot universelen (Zwarte Mensen, Homo’s) verworden, en de complexe realiteit van een maatschappij waarin mensen van mening verschillen is tot een eendimensionale abstractie gereduceerd.
Omdat deze mensen taal zo serieus nemen, willen ze vaak de taal die mensen gebruiken inperken of aanpassen. “Slaven” worden “tot slaaf gemaakten”, “zwarte mensen” worden “mensen van kleur”. Wellicht zie je dat er een hellend vlak ontstaat waar een zeker gevaar in schuilt. Nou vind ik wokies zelf vrij ongevaarlijk, we hebben het over een groepje verongelijkte pubers en NRC-columnisten in de grachtengordel. Maar denk eens na over de holocaust, een van de grootste tragedies in de moderne geschiedenis van het Westen. Individuele mensen, die toevallig ook nog joods waren, werden tot een grote homogene groep gemaakt. De Joden. Vervolgens werd deze groep gekoppeld aan alles wat slecht, verwerpelijk en gierig was. De Joden maken de Samenleving kapot, De Joden geven alleen maar om hun Eigen Groep.
De Joden zijn Gevaarlijk, de Joden zijn Slecht. Wat is de oplossing om onze Samenleving te beschermen? Genocide. Het woord ‘jood’ bevat geen enkele realiteitszin in de mond van een nazi; concrete mensen zijn verdwenen achter een gigantische abstractie. En abstracties kennen geen pijn, geen lijden, en geen empathie. Dit is een van de gevaren van het tè serieus nemen van taal. De kaart (taal, of woorden) bedekt het territorium volledig; maakt het territorium zelfs onzichtbaar. Het is heel belangrijk om te onthouden dat universelen niet bestaan; het zijn handige woorden, ‘plakkertjes’ die mensen gebruiken om met elkaar te communiceren. Alleen particulieren bestaan. Dit onderscheid is zeer belangrijk, en het vervagen ervan kan heel gevaarlijk zijn.
Het is heel belangrijk om te onthouden dat universelen niet bestaan
